تحقیقات انجام شده درباره ویژگی های خاک در تولید آجر و سفال نشان می‌دهد که مجموعه ایده‌آل برای تهیه آجر و بطور کلی صنعت سرامیک شامل ترکیبات عمده رسی و ترکیبات مشابه آن می‌باشد.
عناصر و موادی که در تولید آجر و سفال از خاک اهمیت دارد
اکسید آهن
اکسید آهن در آجر نقش گدازآور داشته (در گرمای بیش از 1000 درجه سانتیگراد) و مقدار آن تا 5 درصد وزن خاک موجب سرخی رنگ آجر میشود و در گرمای کم کوره، آجر نیم‌پز شده و آهن آن به FeO تبدیل شده و رنگ آجر کبود و پرک میشود.(فیبرا)
سولفات‌ها
سولفات کلسیم، سدیم، پتاسیم و منیزیم که کم و بیش در رس‌ها وجود دارند مقدار بیش از حد معمول این مواد موجب سفیدک زدن آن پس از مصرف می‌شوند و علت آن جذب آب به وسیله سولفات‌های موجود در خاک رس است. اندازه سولفات منیزیم در خاک آجر تا 6 درصد وزن خاک قابل قبول است و بایستی حتی‌الامکان ذرات ریزدانه باشند و زیاد بودن مقدار آن در خاک باعث شکفتگی زودرس در آجر میشود.
سنگ گچ
سولفات سدیم و پتاسیم تا 4 درصد وزن خاک قابل قبول است. سنگ گچ در خاک آجر تا 5/2 درصد وزنش پذیرفته است و در گچ به دلیل وجود گوگرد در معرض آب باران قرار گرفته و تولید سولفات می‌کند.
نمک خوراکی (NaCl)
نمک خوراکی به خاک آسیب نمی‌رساند و سایر نمک‌ها تا 5/0 درصد مجاز می‌باشند زیرا با مقدار بیشتر تولید اسید میشود.
اکسید تیتان (TiO2)
اکسید تیتان به دلیل داشتن نقطه ذوب بالا در آجر مشکل ایجاد نمی‌کند.
مواد آلی
گیاهان موجود در خاک هنگام قرار گرفتن آجر در کوره می‌سوزند و محل آن‌ها در آجر خالی می‌ماند و آجر پوک میشود. قابل ذکر است برای ساختن آجر سبک به گل، خاک اره اضافه می‌کنند.
یادآوری
نقطه ذوب در صورت ضرورت برای تعیین نوع خاک اندازه‌گیری میشود.
درصد انقباض خشت پس از خشک شدن برای تعیین ابعاد استاندارد قالب استفاده میشود.
برای جلوگیری از متلاشی شدن آجر در اثر شکفته شدن آهک در صورتیکه میزان Cao از 15 درصد بیشتر باشد باید خاک آجر را از الک 20 مش (85/0 میلی‌‌متر) گذراند.
در مواردیکه مقدار سیلیس کمتر از حد مجاز می‌باشد در بخش فرآوری آجر بایستی به مقدار مورد لزوم سیلیس اضافه شود.
طبقه‌بندی از لحاظ جنسویرایش
آجر براساس نوع جنس آن به دو دسته تقسیم میشود
آجرهای فشاری
دلیل نامگذاری این نوع آجر اینست که در ابتدای تولید این نوع آجر، خشت آن با دست زده می‌شد و با فشار دستی کارگران خشت زن گوشه‌های قالب به وسیله گل مخصوص پر می‌گردید. ابعاد این نوع آجر ۵×۱۰×۲۰ یا ۵/۵×۱۱×۲۲ سانتیمتر است. این نوع آجر برای کلیه کارهای ساختمانی مانند گره‌چینی استفاده میشود.
آجرهای ماشینی
آجر ماشینی یا آجر سوراخ‌دار که بر روی سطح بزرگتر آن ۸ یا ۱۰ سوراخ به قطر ۱/۵ تا ۲ سانتیمتر وجود دارد و در بازار ایران به آجرهای هشت یا ده سوراخه ماشینی معروف است. در استاندارد شماره ۷ مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران این سوراخ‌ها باید تمام ضخامت آجر را طی نموده و سطح مقطع مجموع سوراخ‌ها نباید بیشتر از ۲۵ درصد سطح بزرگتر آجر باشد و فاصله سوراخ‌ها از لبه آجر و همچنین فاصله سوراخ‌ها از یکدیگر در هر بعد آجر نباید کمتر از ۳۰ درصد طول همان بعد باشد. علت وجود این سوراخ‌ها اینست که در هنگام دیوارچینی ملات به‌طور عمودی نیز در آجر نفوذ کرده و باعث استحکام بیشتر دیوار شود. در ساخت دیوارهای حمال به دلیل اینکه می‌توان به وسیله سوراخ‌های موجود در سطح آجر آن را با میلگرد، مسلح کرد از این نوع آجر استفاده میشود. دیوار آجری مسلح برای مقابله با نیروی زلزله ساخته میشود. جنس این نوع آجرها نسبت به آجرهای فشاری بسیار ترد و شکننده بوده و خاصیت مکندگی آن نسبت به آجر فشاری کمتر است. این آجرها به علت ترد بودن قابل تیشه‌داری نیستند و همچنین به‌دلیل اینکه خاصیت مکندگی زیادی ندارند و نمی‌توانند به خوبی به ملات بچسبند در طاق ضربی استفاده نمی‌شوند. ابعاد این نوع آجر ۵/۵×۱۱×۲۲ سانتیمتر می‌باشد. اضلاع این نوع آجر گونیاتر بوده و دارای سطوح صافتری نسبت به آجرهای فشاری می‌باشند.
مطالب خواندنی : خاک در تولید آجر و سفال باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟(بخش اول)
ادامه دارد…
